توضيح سطر اول:

نهم دي يكصدمين سال به دار آويخته شدن شهيد ثقه الاسلام تبريزي بود. مردي بزرگ كه جان بر سر آرمان‌هاي مشروطه و آزاديخواهي گذاشت. بسياري در شرح احوال او قلم‌فرسايي كرده‌اند. ولي تاكنون مطلبي درخور كه به تبيين زندگي اجتماعي و ديدگاه‌هاي او بپردازد، نگاشته نشده است.

آن چه پيش رو داريد مقاله‌ايست به قلم دوست بسيار عزيزم «امير قرباني عظمي» كه نگاهي گذرا به ديدگاه‌ها و منش اجتماعي و سياسي ثقه الاسلام تبريزي دارد.

میانه‌روی بر دار!

امیر قربانی عظمی

مشروطه خواهی که صاحب عقیده و مسلک بود و در زمانه ای که در اوج افراط و تفریط ها  افراد خود را در منتهی الیه دو جبهه آشتی ناپذیر می بینند میانه روی را سرمشق حرکت خود قرار داد. میانه روی او کوتاه آمدن از اصول نبود بلکه تحول و تطور را در مسیری عقلانی جستجو می کرد و نمی خواست دگرگونی و تغییر وضع چنان ناگهانی و برق آسا  و نیندیشیده باشد که ترمیم و جبرانش ممکن نشود. و از میانه روی بود که پی در خاموش کردن اختلافات مذهبی بود. او میانه رویی که جان بر سر اعتدالش داد و بر دار شد و او کسی نیست جز «ثقه الاسلام تبریزی»

                                                               ***

 1)

ثقه الاسلام تبریزی از مشروطه خواهان و آزادی خواهان به نام دوره بحران مشروطیت ایران است. صراحت لهجه، حسن نیت و فداکاری های  او را می توان پاس داشت و بر وطن خواهی اش و تلاش دردناکش برای سربلندی ایران آفرین ها گفت. به شهادت «مجموعه آثار قلمی» اش از معدود کسانی است که در آن دروه بحرانی تاریخ ما که شور ویرانگر جایگزین شعور سازنده می شد، از تعادل بازنایستاد و با شهامت و بردباری حرف هایش را زد. او از جناح روحانیون مشروطه خواهی بود که برداشت هایش از مشروطه و شیوه تبیین اش، همان مفهوم عامی را منعکس می کرد که در فضای جامعه اسلامی آن زمان از معنای مشروطیت وجود داشت، یا می شد به شیوه علنی از سخن گفت.